Çok uzun ve uzak kökenleri olan pizzanın tarihi nedir hiç merak ettiniz mi? Bu tarihi yolculuğa hep birlikte göz atalım. Bin yıllık tarihi ile dünyanın her yerinde bilinen bir İtalyan geleneği: Pizza!
Bazı tarihi araştırmalara göre pizzanın tarihi Neolitik dönemde başlamaktadır. Taş ve ateş birleşimiyle taşın üzerinde yemek yapmayı keşfeden insanlar o dönem pizzayı da keşfetmişlerdir. Tabi günümüzde olduğu kadar bol malzemoslu değil...
Bir diğer araştırmalara göre ise Fransız ve İtalyan arkeologlar, 7 bin yıl öncesine dayanan ve bazılarına göre mayalı ekmek olan ekmeklerin belirgin izlerini bulmuşlardır. Tarımla uğraşan insanlar, mısır irmiğini kızarmış ve öğütülmüş tahıllarla, taş üzerinde pişirmişlerdir. Bu sayede, mayayı keşfeden eski Mısırlılar pizzanın tarihini başlatmış olmuşlardır. Mayalı, ezilmiş veya öğütülmüş tahıl hamurları, pişirildikten sonra yumuşak, hafif, daha lezzetli ve daha sindirilebilir hale gelmiştir. Böylelikle pizza ekmeği o dönem içinde yaygınlaşmaya başlamıştır. Sonrasında ise bu ekmeği lezzetlendirecek, günümüzdeki adıyla pizzaya dönüştürecek olan tarifleri çeşitlendirmek için birçok farklı şekilde baharatla karıştırarak bir hamur hazırlanmıştır.
Pizza Kelimesinin Kökeni
Pizza teriminin kökeni hakkında birçok teori bulunmaktadır. Bunları sıralayacak olursak;
- Pinsa'dan (Napoli dilinden), Latince “pinsere” fiiline ya da "pansere" fiiline (dövmek, ezmek, bastırmak fiili), ordan da pizzaya türemiştir.
- Yunanca “pita” bir diğer ismiyle pideden türetilmiştir.
- Ekmek olarak adlandırmak için kullanılan İbranice ya da Arapça bir terimden türetilmiştir.
- Eski dillerden "bizzo" veya "pizzo" kelimesinden, "ısırmak" anlamında türetilmiştir.
Her halükarda, "pizza" kelimesinin bizim anladığımız şekliyle ilk kullanımı MS. 997'ye kadar uzanır ve Gaeta şehrinden bir Latince metinde tanıklık eder. Pizza ismi, kabuğun ateşle karartılması anlamını ifade eden "Picea" kelimesine dayanmaktadır.
Bir diğer teori ise pizza isminin matematik formülünden alındığı iddiasıdır. Bastırılmış silindir şeklinde olan pizzanın yarıçapı ve yüksekliği alınarak bulunan hacim formülünün (V=π*z²) yani p.i(z.z)a, pizzanın ismini oluşturduğu söylenmektedir.
Aşama Aşama Pizzanın Tarihi
Roma Pizzası
Bulunan bu mayalı ve baharatlı ekmek aşama aşama pizza yolculuğunun ilk adımları olmuştur. Antik Roma döneminde çiftçiler öğütülmüş buğday tanelerinin ununu su, şifalı otlar ve tuz ile yoğurmuşlardır. Daha sonra bu yuvarlak hamurları küllerin sıcağında ocakta pişmesi için yerleştirmişlerdir. Pizzanın bu adımda ise şekli yavaş yavaş insanların kafasında yer edinmeye başlamıştır.
Gelişme Dönemi
1800'lü yıllara kadar bu şekilde gelen pizza ekmeği bu dönemlerde Napoli'de fakir halkın tükettiği bir yemek olmuştur. Soylular tarafından mide bulandırıcı olarak anılan bu yemek ucuz olması ve hızlı bir şekilde yapılması nedeniyle yoksul halkın vazgeçilmez yemeklerinden biridir.
Napoli Pizza
1889 yılında Kral I.Umberto ve Kraliçe Margherita, Napoli'ye bir ziyaret düzenledi. Yoksulların yemeği olarak bilinen pizzanın yoksul halk tarafından sevildiğini öğrenen kraliçe, pizza yemek istediğini söyledi. Fakat saraydaki hiçbir aşçı pizza yapmasını bilmiyordu. Hızlıca buna bir çözüm bulunması gerekiyordu. Pizzeria Brandi adlı restoranın sahibi olan Raffaela Esposito ve eşi saraya davet edildi. Soylular için pizza yapılması emredilen Raffaela ve eşi hemen işe koyuldular ve üç çeşit pizza yaptılar. Kraliçe Margherita bu üç pizzadan en çok yeşil (fesleğen), beyaz (mozzarella) ve kırmızı (domates) malzemeli olanı beğendi. Malzemelerin renk seçimi dikkatinizi çekti mi? Evet İtalyan bayrağının renkleri… Pizzaya bir isim verilmesini öneren kraliçeyi onurlandırmak için Esposito, pizzanın adını Pizza Margherita olmasını söyledi. Böylelikle pizzanın tam anlamıyla oluşumu ve yayılması başlamış oldu.
Pizza tarifinin gerçek kökeni ne olursa olsun, kesin olarak bilinen tek şey onu popüler yapanın Raffaele Esposito'nun Kraliçe Margherita için hazırladığı pizza olduğunu söyleyebiliriz. Napoli pizzasını popüler ederek adını duyurmaya yardımcı olan Raffaela Esposito’nun sahibi olduğu Pizzeria Brandi adlı restoran hala faaliyet göstermektedir. Yolunuz düşerse mutlaka uğramanızı öneririz!
Bu olaydan sonra soylular arasında da pizza yayılmaya başlamıştır ve 1900'lerin başlarından itibaren Napolililer, fabrikalarda çalışmak için göç etmeye başlayarak pizzanın yayılmasında büyük rol oynamışlardır. Bu göç sayesinde Amerikalı girişimciler pizzayla tanışmış ve tüm dünyaya bunu pazarlamaya başlamışlardır.
Napolili ustalara göre pizzanın püf noktası el dışında hiçbir alet kullanmamaktır. Bunun yanı sıra pizza hamuru da 1-2 cm yüksekliğinde, 3 mm kalınlığında olmalıdır. Bu emek isteyen pizza yapımı, UNESCO tarafından 2017 yılında Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi’ne alınmıştır.
Pizzanın Pazarlanma Aşaması
1994 yılında ise bir çizgi film sayesinde pizza satışları patlama yapmıştır. Bu hangi çizgi film diye soracak olursanız tabi ki Ninja Kaplumbağalar! Çocuk, genç, yaşlı fark etmeksizin herkesi etkisi altına alan bu çizgi film, pizzanın pazarlamasının yapılmasında çok büyük rol oynamıştır.
Pizza her ne kadar İtalya'da ortaya çıkmış ve oraya ait olan bir yemek olsa da ABD bunun girişimciliğini ve pazarlamasını yaparak Cadılar Bayramı günlerine denk gelen Ekim aylarında, pizza günü yapıp kutlamaktadır. Cadılar Bayramı ülke genelinde en çok pizza tüketilen gündür.
Bu yazıyı okuyup da canı pizza çekmeyen var mı? Bunu bahane edip toplanıp pizza mı yesek acaba? :) Bir sonraki yazımızda görüşmek üzere, hoşça kalın!
