Hey Stranger! Bu yazımızda sizlere müzik dünyasına bir çağ atlatmış, başarılarını ve müziğe katkısını saymakla bitiremeyeceğimiz Ahmet Ertegün’ü anlatacağız.
İlk olarak Ertegün ailesi ile başlayalım istedik anlatmaya malum dededen toruna bu aileden bahsetmeden geçmek pek mümkün değil.
İBRAHİM EDHEM EFENDİ
(DEDESİ)
Dedesi İbrahim Edhem Efendi, Üsküdar Sultantepe'deki Nakşibendiyye tarikatına bağlı Özbekler Dergâhının Şeyhidir. İbrahim Efendi 6 dil bilen bir mucit diyebiliriz. Örneğin; Türkiye'de ilk kurşun boruyu döken Edhem Efendidir. Şeyhi olduğu dergâhtaki derin kuyudan su çeken bir tulumba yapmış ve hicaz görevinde Kabe’de çalışırken insanların zemzem kuyusuna düşmemesi için kuyunun üzerine kurşundan bir kapak dökmüştür. Edhem efendinin bazı eserleri Paris sergisinde teşhir edilmiş (1867) ve kendisi madalyaya layık görülmüştür. Yaptığı bir buharlı makineyi Üsküdar Şemsipaşa'da sandala takarak sandalı pervane kuvvetiyle Kuzguncuk'a yakın Paşalimanı'na kadar yürütmüştür.
MEHMED MÜNİR ERTEGÜN
(BABASI)
Mehmet Münir Ertegün 1908 yılında İstanbul Üniversitesi (Darülfünun-ı Şahane) Hukuk fakültesinden mezun olmuştur. Mezuniyetinden sonra Hariciye Nezareti’nde memur olarak görev alıp, memurluk yıllarının ardından Milli mücadele yıllarında aktif rol oynamıştır. Yıllar içerisinde Dışişleri baş hukuk danışmanlığı gibi önemli görevlerde bulunmuştur. 1934 yılında Amerikan Büyükelçiliği görevine atanmış. Görevi sırasında siyahi ırkçılığına karşı bir duruş sergilemiş ve övgü toplamıştır. Bu duruş aşağıda bahsi geçen diplomatik yazışma da haylice kendini belli etmiştir.
ABD’nin Güney eyaletlerinden bir senatör, Büyükelçi Mehmet Münir Ertegün’e öfke dolu mektup göndermiş:
- Siyahi bireyleri Türkiye Büyükelçiliği'ne ön kapıdan almanızdan dolayı şikayetçiyim. Bu durumun “Jim Crow Yasası”na aykırı olduğunu da hatırlatmak isterim.
Büyükelçi Münir Ertegün’ün ise gelen mektuba kısa ve öz bir yanıt vermiş.
- Benim ülkemde dostlarımız evimize ön kapıdan girerler. Ancak, isterseniz sizi arka kapıdan içeriye alabiliriz.
Büyükelçimizle ne kadar gurur duysak az malum insanın okuyunca as bayrakları aaaas diyesi geliyor.
1946 yılında ani bir kalp krizi ile vefaat etmiş ve kendisine verilen değerin bir yansıması olarak, vefatından sonra naaşı ünlü Missouri Zırhlısı ile Türkiye'ye getirilmiştir.
Haydi gelelim esas yıldızımıza!
AHMET ERTEGÜN
- The man behind the music -
Yaşayan efsane ünvanı ile onurlandırılmış bir Türk…
Bu unvanın neden verildiğini biz Ahmet Bey’i anlatırken iyice anlayacaksınız diye tahmin ediyoruz.
31 Temmuz 1923 yılında gözlerini açan minik Ertegün babasının mesleği dolayısı ile sürekli gezmiş. İsviçre, Paris ve Londra'da ilkokul ve ortaokul eğitimlerini görmüştür. 1935 yılında babası Münir Ertegün'ün Washington Büyükelçiliği'ne atanması ile Amerika serüveni başlamış olan Ahmet Ertegün 14 yaşındayken annesi Hayrunnisa Hanım'ın Cootie Willliams’ın enstrümental West and Blues albümü ile beraber kayıt yapabilen bir plak makinesi hediye etmesiyle beraber Ahmet Bey ufuklara yelken açıp kendi şarkılarını yazmaya başlamış ve abisi Nesuhi Bey ile yazdığı sözleri annesinin hediye ettiği plak makinesine kaydetmiştir.
“16 yaşındayken bir pop müzik uzmanı sayılabilecek kadar bilgim, 18 yaşımdayken de 50 bin plağım vardı”
Ahmet Ertegün ve kardeşi Nesuhi Ertegün Amerika siyahi ırkçılığının çok yoğun olduğu bir dönemde Siyahi müziğine gönül vermiştir. Bu akım içerisinde jazz, soul, blues gibi türlerde minik konserler babaları Münir Bey’in görev yaptığı Washington Türk elçiliği konutunda gerçekleşmiş ve zamanın bir çok önde gelen başarılı sanatçıları ile samimi dostluklar kurmuşlardır. Hatta ses getiren bu konserler bir ABD senatörünün ilgisini çekip Münir Bey’e Siyahi dostlarını konsolosluğun ön kapısından almasına dair bir uyarı mektubu yazılmıştır. Münir Bey’in bu mektuba verdiği takdire şayan cevabı yukarıda kendisini anlattığımız bölümde ulaşabilirsiniz.
Babasının vefatından sonra kardeşi Nesuhi Bey ile Amerika'da kalmış St. Johns Üniversitesi'nde Felsefe bölümünde lisans eğitimini tamamlamıştır. Üniversite yıllarında Duke Ellington, Lena Horne, Jelly Roll Morton gibi şahane insanlarla tanışmıştır. Geçen bu sürede ailesi ve çevresi tarafından gelen iş teklifleri ile pek oralı olmayıp kendi isteğiyle bir plak şirketinde çalışmaya başlamıştır.
1947 yılında kardeşi Nesuhi Bey ile aile dostları Dr. Vahdi Sabit’ten 10 bin dolar borç alıp ilk plak şirketlerini kurmuşlardır. Ahmet Bey’in dediğine göre şirketi ilk kurduklarında maddi bir kazanç beklentisi ile kurmadıklarını bundan ziyade müziğini sevdikleri sanatçıların eserlerini kalıcı hale getirmek için bu işe girmişler.
10 bin dolar borç alınarak kurulan bu şirket Atlantic Records olarak kayıtlara geçmiş ve Ray Charles, Aretha Franklin, Ella Fitzgerald, Miles Davis gibi isimlerin albümlerinin yapımcılığını üstlenen Ertegünler, Frank Zappa, Stevie Wonder, The Rolling Stones, Bee Gees, Led Zeppelin, Genesis, Emerson Lake & Palmer, Bette Midler gibi birçok ismin üne kavuşmasında büyük rol oynamıştır.
Yazamadığımız fakat isimleri aklımıza kazınmış daha nice ses sanatçısını topluma kazandıran Ertegün, Elvis Presley’i kadrosuna katmayı 20 bin dolar farkla kaçırmış.
Ahmet Bey’in Türk kültürünü Amerika’ya tanıtmak amacıyla yaptığı bir çalışma da var. Eartha Kitt’in seslendirdiği folk bir türk parçası olan Katibim (Üsküdar’a gideriken aldıda bir yağmur) bizim en sevdiğimiz parçalardan biri oldu.
Eartha Kitt - A Turkish tale in Turkish(Uskudara Giderken) 1953 bu linke tıklayarak kulaklarınızın pasını silebilirsiniz strangerlar.
Ertegün Amerikan piyasasında sadece müzik sektörünü değiştirmekle kalmıyor. Avrupa Futbolu'nu Amerika'yla tanıştıran İlk kişi ünvanı da Ahmet Ertegün'ün bilinir başarılarından bir tanesi. 1971 senesinde Cosmos Atlantic Klübü'nü Amerika’da faaliyete geçirerek yine Türkiye’nin duvarlarına adları kazınmış Maradona, Pele, Carlos Alberto, Franz Beckenbauer ve Galatasaray'dan kaleci Yasin gibi topçuları kulübünde toplamıştır.
14 ARALIK 2006 - ACI HABER
Ertegün, 29 Ekim Pazar günü New York'ta Rolling Stones konseri sırasında ayağının kayması sonucu düşerek başını çarpmış, sonra da hastaneye kaldırılmıştı. Ertegün aldığı darbeden büyük bir beyin hasarına uğramış ailesi baş ucundayken hayatını kaybetmiştir.
Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer:
''Günümüzün en önemli müzik adamlarından Ahmet Ertegün'ün vefatından büyük üzüntü duydum. Kendisi, ulusumuza gurur veren bir kişilik olarak her zaman saygıyla anılacaktır. Ahmet Ertegün'e Tanrı'dan rahmet, ailesine, yakınlarına ve müzik dünyasına başsağlığı diliyorum.''
Başbakan Recep Tayyip Erdoğan:
''Milletimizin yetiştirdiği müstesna bir şahsiyeti, başarılarıyla hepimizi gururlandıran değerli bir dostumu kaybetmenin üzüntüsü içindeyim. Vefatıyla küresel müzik dünyasında da yeri doldurulamayacak bir boşluk bırakan Ahmet Ertegün'e rahmet, değerli eşi, ailesi, dostları ve tüm sevenlerine başsağlığı diliyorum.''
ABD'nin Ankara Büyükelçisi Ross Wilson:
"Ertegün müzik endüstrisinin duayeniydi. 1947'de Atlantik Plak şirketini kurduğu günden bu yana, yalnızca müzik endüstrisini şekillendirmekle kalmadı, aynı zamanda, Amerikan tarihinin çok zor bir döneminde, ırksal bütünleşme ve eşitliğin güçlenmesinde önemli katkılarda bulundu. Kendisini çok özleyeceğim. Eşi Mica'ya, ailesine ve tüm arkadaş ve hayranlarına en içten başsağlığı dileklerimi iletirim."
Türk Amerikan Cemiyeti:
''Türkiye ile ABD arasındaki Önemli bir bağı ve değerli bir hayırseveri kaybettik. Ertegün'ün yaşamını sürdürdüğü ABD ile anavatanı olan Türkiye arasındaki ilişkileri ve karşılıklı anlayışı geliştirmek için büyük çaba sarf etti.
AHMET ERTEGÜN OXFORD BURSU
2012 yılında Mica Ertegün merhum eşi Ahmet Ertegün adına Oxford Üniversitesi'ne 26 milyon poundluk bir bağışta bulunmuştur. The British Academy’de gerçekleşen bir davette Oxford Üniversitesi Rektörü Lord Patten 900 yıllık tarihleri boyunca beşeri bilimler dalında aldıkları en cömert desteğin bu olduğunu ifade etti.
Türk öğrencilerin faydalanabileceği bu bursun detaylı bilgilerine aşağıda bulunan linkten ulaşabilirsin.
Umarım yazımız hoşuna gitmiştir Stranger, bir sonraki yazımızda görüşmek üzere….
