Dünyadaki tohum depoları nerelerdedir diye hiç merak ettiniz mi? Cevabınız evet ise tam olarak doğru yerdesiniz! Tohum gen bankası olarak da anılan tohum depoları, saklanan çeşitli bitki türlerinden toplanan tohumların uzun süreli koruma için kontrollü bir ortamda saklandığı yerlerdir. Bu tohumlar araştırma, üreme ve koruma amaçlı kullanılmaktadır. Depoların temel amacı, bitki türlerinin genetik çeşitliliğini gelecek nesiller için koruma altına almaktır.
Tohum Depolarının Avantajları
Depoların avantajlarından bahsedecek olursak;
Tohum depolarının avantajlarından biri, genetik materyallerini koruyarak nesli tükenmekte olan bitki türlerinin korunmasına yardımcı olmaktır. Örneğin, bir tohum deposu, kuraklığa dayanıklı veya böceklere dirençli pirinç çeşitlerinden elde edilen tohumları içerebilir. Bu tohumlar, değişen iklim veya yeni böceklerin ortaya çıkması gibi değişen koşullara daha uygun yeni pirinç çeşitleri geliştirmek için kullanılabilir.
Tohum depoları ayrıca afete hazırlık ve iyileştirmede önemli bir rol oynamaktadır. Örneğin, bir doğal afet mahsulün önemli bir bölümünü yok ederse, tohum depoları çiftçilere tarlalarını yeniden ekebilmeleri için gerekli tohumları sağlayabilmektedir.
Sonuç olarak tohum depoları, mahsul ıslah programları, tohumları koruma, afete hazırlık ve iyileştirme için kritik olan bitki türlerinin genetik çeşitliliğini korumak için gereklidir. Gelecek nesiller için gıda güvenliği ve biyolojik çeşitliliğin sağlanmasında önemli bir rol oynamaktadırlar.
Şimdi gelelim bizim için bu kadar önemli olan tohum depoları dünyada hangi yerlerde bulunuyor ona bakalım.
Dünyadaki Tohum Depoları Nerelerdedir?
Dünya çapında, çoğunluğu gelişmiş ülkelerde bulunan birkaç yüz tohum deposu vardır. En büyük ve en iyi bilinen tohum gen bankalarını sıralayacak olursak;
- Svalbard Global Seed Vault - Norveç
- Millennium Seed Bank - Birleşik Krallık
- Cherokee Nation Seed Bank – ABD
- Australian PlantBank – Avustralya
- Camino Verde – Peru
- Crop Trust - Almanya
- Irish Seeds Savers – İrlanda
- Türkiye Gen Bankası – Ankara/İzmir
Bu büyük ölçekli uluslararası tohum depolarına ek olarak, dünya çapında daha küçük, bölgesel tohum depoları da bulunmaktadır. Örneğin Afrika'da, Afrika ekin bitkilerinin genetik çeşitliliğini korumaya odaklanan African Seed Access Index (TASAI) ve African Orphan Crops Consortium (AOCC) gibi tohum bankaları bulunmaktadır. Benzer şekilde, Filipinler'deki Uluslararası Pirinç Araştırma Enstitüsü (IRRI) ve Hindistan'da yarı kurak tropikler için Uluslararası Mahsul Araştırma Enstitüsü (ICRISAT) gibi Asya mahsulünün genetik çeşitliliğini korumaya odaklanan tohum bankaları vardır.
Özetle, tohum gen bankaları, çoğunluğu gelişmiş ülkelerde olmak üzere dünyanın her yerinde bulunmaktadır. Belirli bölgelerin veya mahsul bitkilerinin genetik çeşitliliğini korumaya odaklanan birçok bölgesel ve topluluk tohum bankası da vardır.
Hadi bu tohum depolarını yakından tanıyalım!
Dünyadaki Tohum Depoları Hakkında Genel Bilgiler
#1 Svalbard Global Seed Vault – Norveç
Dünyadaki en büyük tohum deposu olan Svalbard Global Seed Vault, Norveç'in Spitsbergen adasında bulunan güvenli bir tohum depolama tesisidir. Tohum kasası, gelecek nesiller için mahsul çeşitliliğinin korunmasını sağlamak amacıyla dünyanın her yerinden çok çeşitli bitki tohumlarını korumak için tasarlanmıştır. Tohum deposu, Global Crop Diversity Trust ve Nordic Genetic Resource Center ile ortaklaşa Norveç hükümeti tarafından işletilmektedir.
Svalbard Küresel Tohum Deposu resmi olarak 2008'de açılmıştır ve 2022 itibariyle 5.481 farklı bitki çeşidinden, 1.125.419 'den fazla tohum örneğini barındırmaktadır. Bu tohumlar; soğuktan, elektrik kesintilerinden veya diğer potansiyel felaketlerden korunma sağlayan donmuş toprağın içine oyulmuş yeraltı odalarında depolanmaktadır. Tohumlar ayrıca özel üç katlı folyo paketlerde kapatılmaktadır. Bunun yanı sıra nemden ve diğer çevresel faktörlerden korunmalarına yardımcı olan kapalı kutularda saklanmaktadırlar.
Tohum deposu, dünyadaki diğer tohum depoları için "arızaya dayanıklı" bir yedek tohum deposu görevi görmektedir ve amacı, dünyadaki ürün çeşitliliğinin savaş, doğal afetler veya diğer öngörülemeyen olaylar nedeniyle kaybolmasını engellemektir. Tohum deposu, tohum kalitesi ve paketleme standartlarını karşılayabildiği sürece, dünyadaki herhangi bir tohum gen bankasından alınan örneklerin depolanmasına da açıktır. Svalbard Global Seed Vault, dayanıklı yedeklemeyi sağlayarak, dünyada ne olursa olsun, dünyanın mahsul çeşitliliğinin gelecek nesiller için mevcut olmasını sağlamaya yardımcı olmaktadır.
#2 Millennium Seed Bank – Birleşik Krallık
İngiltere merkezli bir tohum deposu olan Millennium Seed Bank, 38.000'den fazla yabani bitki türünden elde edilen 4,5 milyardan fazla tohumla dünyanın en büyük yabani bitki tohum bankasıdır. Millennium Seed Bank, İngiltere'de bir kır mülkü olan Wakehurst Place'de bulunmaktadır ve Kew Kraliyet Botanik Bahçeleri'nin bir parçasıdır. Temel amacı, nesli yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olan bitkiler odaklanarak, mümkün olduğu kadar çok bitki türünü korumaktır. Tohumlar dünyanın her yerinden toplanarak, uzun süre canlı kalmalarını sağlamak için sabit bir sıcaklık ve nemde tutulan güvenli bir yeraltı tesisinde saklanmaktadır.
Tohumların korunmasına ek olarak, tohum biyolojisi, ekolojisi ve evrimi üzerine de araştırmalar yürütmektedir. Bunun yanı sıra dünya çapındaki diğer tohum bankalarına ve koruma kuruluşlarına eğitim ve destek sağlamaktadır.
#3 Cherokee Nation Seed Bank
Cherokee Nation Seed Bank, Amerika Birleşik Devletleri'nin Oklahoma şehrinde bulunan bir tohum bankasıdır. Cherokee Nation Seed Bank, insanların tohumlara erişmesine ve farklı geleneksel çeşitler hakkında bilgi edinmesine olanak tanıyan, atalık tohumların korunmasına adanmış, kâr amacı gütmeyen bir Amerikan kuruluşu olan Seed Savers Exchange'in de ortağıdır. Tohum bankası, yüzyıllardır Cherokee tarafından yetiştirilen mısır, fasulye, kabak ve diğer mahsul çeşitlerini içeren Cherokee Nation'ın geleneksel tohumlarını korumaktadır.
#4 Australian PlantBank – Avusturalya
Plant Bank, birçok nadir ve nesli tükenmekte olan tür de dahil olmak üzere 2.500'den fazla Avustralya yerli bitki türünü temsil eden 60.000'den fazla canlı bitki örneğinden oluşan bir depodur.
Bunun yanı sıra, vahşi doğada nesli tükenmekte olan bazı türler de dahil olmak üzere yaklaşık 5.000 türü temsil eden 8 milyondan fazla tohum örneğini tutan bir tohum deposuna sahiptir.
#5 Camino Verde - Peru
"Yeşil Yol" olarak da bilinen Camino Verde, Peru'nun And Dağları bölgesindeki sürdürülebilir tarım uygulamalarını ve geleneksel mahsul çeşitlerinin korunmasını teşvik etmek için çalışan, kâr amacı gütmeyen bir Peru kuruluşudur. Ana odak noktası, And halkı tarafından binlerce yıldır yetiştirilen kinoa, amaranth ve patates gibi geleneksel And mahsullerinin korunmasıdır. Kuruluş, tohum toplama, tohum depolama ve dağıtma, geleneksel ürün çeşitleri üzerine araştırma ve sürdürülebilir çiftçilik uygulamaları konusunda çiftçilere eğitim gibi faaliyetleri de içermektedir.
#6 Crop Trust – Almanya
Crop Trust, mahsul çeşitliliğini korumak için çalışan Almanya merkezli uluslararası bir kuruluştur. 2004 yılında Gıda ve Tarım için Bitki Genetik Kaynakları Uluslararası Anlaşması'nın bir sonucu olarak kurulmuştur. Misyonu, insanlığın gelecekteki gıda ve beslenme güvenliği için dünyadaki mahsul çeşitliliğini korumasını sağlamaktır. Tohum deposunda 1.194.244 adet tohum örneği bulunmaktadır.
#7 Irish Seeds Savers – İrlanda
Irish Seed Savers, İrlanda merkezli, mirasın ve yadigâr tohumların korunmasına, sürdürülebilir tarım ve bahçecilik uygulamalarının desteklenmesine adanmış kâr amacı gütmeyen bir kuruluştur. Miras ve yadigârı tohumları toplayan, depolayan ve çiftçilere, bahçıvanlara ve araştırmacılara dağıtan bir tohum bankası olan Irish Seed Savers, çoğu İrlanda iklimine özgü olan ve yüzyıllardır İrlanda'da yetiştirilen çok çeşitli sebze, meyve, tahıl ve bitki içermektedir.
#8 Türkiye Tohum Gen Bankası – Ankara / İzmir
2010 yılında Tarım ve Orman Bakanlığına bağlı olarak Ankara’da kurulan Türkiye Tohum Gen Bankası, yaklaşık 119 bin tohumla yerli ve milli tohumların geliştirilmesine katkı sağlamaktadır. Bunun yanı sıra, Türkiye'nin ilk tohum gen bankası İzmir'de 1964 yılında açılmıştır. 1970’li yılların başından bu yana uluslararası standartlara uygun olarak faaliyet gösteren tohum deposunda, 3.339 türe ait 55.000’ den fazla tohum örneği bulunmaktadır.
Ek olarak, Türkiye'de genellikle çiftçi kooperatifleri veya kâr amacı gütmeyen kuruluşlar tarafından yönetilen birçok bölgesel ve topluluk tohum bankası bulunmaktadır. Bu tohum bankaları, yerel mahsul çeşitlerini ve geleneksel çiftçilik bilgisini korumaya hizmet eder ve aynı zamanda çiftçilere çeşitli tohum türlerine erişim sağlar.
Genel olarak, Türkiye, ülkedeki bitki türlerinin genetik çeşitliliğini korumada önemli rol oynayan köklü bir tohum gen bankası sistemine sahiptir. Bu tohum bankaları, araştırma, ıslah ve koruma çalışmaları için önemli kaynaklar sağlamakta ve Türkiye'nin bitki çeşitliliğinin uzun vadeli olarak hayatta kalmasına yardımcı olmaktadır.
Çeşitli bitki türlerinin tohumlarını koruma ve gelecekte kullanım amacıyla depolayan tohum depoları, insanlık için oldukça değerli ve önemli yapılardır. Ne yazık ki, birçok bitki türü habitat kaybı, iklim değişikliği ve diğer faktörlerin tehdidi altındadır ve genetik çeşitlilikleri endişe verici bir orandadır. Tohum gen depolarında, tohumları depolayarak bu türlerin genetik çeşitliliğini koruyabilir ve ileride kullanılabilir hale getirebiliriz.
Bir sonraki yazılarımızda buluşuncaya dek kendinize iyi bakın :)
