Gelin bugün hep birlikte makarnanın tarihi yolculuğuna çıkalım. Makarna şüphesiz ki hepimizin zor anlarını kurtaran bir yemek! İtalya, Çin, Kore gibi birçok ülkede makarna, günlük ana yemeklerden biridir. Hem çocukların hem de yetişkinlerin bayıldığı bu yemeğin tarihçesini hiç merak ettiniz mi?
Tarihin Tozlu Sayfalarından Makarnanın Geçmişi
Makarnanın gerçek kökenini saptamak günümüzde hala zorlu ve tartışmalı konulardan biridir. Tori Avey'in dediği gibi, “Makarna tarihinin izini sürmek birkaç nedenden dolayı zordur. Kelimenin kendisi İtalyanca'da 'yapıştır' anlamına gelir. Bu, un ve su veya yumurta kombinasyonundan yapılan hamura bir göndermedir, hepsi yüzyıllardır var olan basit bileşenlerdir. Bu, makarnayı aynı malzemelerden yapılan diğer eski yemeklerden ayırt etmeyi zorlaştırır.”
Bugün, makarnanın olası kökenlerine bir göz atmak için zamanda geriye yolculuk yapıyoruz!
Makarnanın Tarihi: Kökeni Tam Olarak Nereden Gelmektedir?
Araştırmalarda mağaralarda ortaya çıkan bazı çizimlerin Etrüsk uygarlığına kadar uzandığı gözlemlenmiştir. Genel olarak, arpanın öğütüldüğünü ve suyla karıştırılıp hazırlandığını ve daha sonra pişirilerek yemekler yapıldığını göstermektedir.
MÖ 3. yüzyılda ise Romalılar, bazı yazılarında "lagana" adını verdikleri yemekten bahsetmişlerdir. Buğday unundan yapılan düz tabakalar şeklinde uzun makarna şeritleri olarak tanımladıkları bir yemekten söz edilmektedir.
Makarnanın kökenini tek bir bölgeye veya tarihsel bir ana bağlamak günümüzde hala konuşulan bir konudur. Fakat biz yine de bölge bölge makarnanın tarihine bakalım.
Marco Polo Hikayesi
Makarnanın tarihçesine bakacak olursak en yaygın olarak dilden dile, kulaktan kulağa aktarılan tarihi, Marco Polo'nun 1271'de Çin'e yaptığı gezilere dayanmaktadır. Polo'nun 13. yüzyılda Çin'e yaptığı gezi sonrasında İtalya’ya dönüşünde makarna ile ilgili bilgileri getirdiği bilinmektedir. Makarna, Akdeniz dünyasında ortaya çıkmadan çok önce Çin ve Asya'da erişte adıyla bilinmekteydi. Anlatılanlara göre Marco Polo, makarnayı 13. yüzyılda Çin'den İtalya'ya getirdi.
Bunun yanı sıra araştırmacılar, Marco Polo'nun makarnaya olan aşinalığının, makarnanın zaten var olduğunu gösterdiğini ve ona sadece bir isim verdiğini belirtmektedir.
Araplar ve İtriyya
Bildiğimiz şekliyle makarnanın daha erken bir zamanda, göçebe Arap tüccarlar tarafından Asya'dan batıya doğru yayıldığına inanılmaktadır. Arap dünyası, makarnaların ilki olan öğütülmüş buğdaya dayalı erişte geliştirmesiyle de tanınmaktadır. Bu tür makarnanın Kuzey Afrika'dan gelmiş olduğu ve 1072'ye kadar Sicilya'dan yayılmış olduğu düşünülmektedir. Bu düşüncenin nedeni, Marco Polo'nun seyahatlerinden çok önce, 1154'te İdrisi adlı bir Arap tüccar tarafından Palermo'dan birkaç kilometre uzakta bir yerleşim yeri olan Trabia'da bir metin bulunmasıdır. Bu metinde “itriyya” adını verdikleri ince hamur şeritlerini kurumaya bırakıp, daha sonrasında sıcak suda pişirip, yedikleri yazmaktadır.
Bu hikayelere bakıldığında ve Arapların göçebe yaşam tarzı da göz önüne alındığında makarnanın, Asya'dan Avrupa'ya uzanan eski ticaret yolu olan İpek Yolu üzerinden İtalya'ya geldiğine inanılmaktadır. Ayrıca Imperia, Pontedassio'daki Spagetti Müzesi'nde, Marco Polo'nun 1292'de dönüşünden çok önce, bilinen yiyecekler olarak makarna ve erişteden söz eden 1240, 1279 ve 1284 yıllarından belgeler de bulunmaktadır.
Çin ve Makarna Sanatı
Az önce de söylediğimiz gibi makarnanın, Çin'den geldiği ve Marco Polo'nun onu oradan İtalya'ya getirdiği fikri günümüzde hala tartışma konusu olarak devam etmektedir. Çin'de 2002 yılında yapılan bir kazıda erişteye benzer kalıntılar, makarnanın Çin'de yaygınlaştığını düşündürmektedir.
MÖ 200'de Çinlilerin zaten erişte yaptığı düşünülmektedir. Bu düşüncenin sebebi ise erişte ve hamur tatlılarına yapılan atıfların tarihi Çin metinlerinde yer almasıdır. Hatta belirli bir dönem eriştenin Çin'de üst sınıflar için ayrılmış bir yemek olarak yenildiği bilinmektedir. Sonrasında işçi sınıfı arasında popüler bir yiyecek haline gelmiştir.
Akdeniz'de Makarna
Orta çağda aşçılar mayalanmış hamurlardan bazı makarnalar yapmışlardır. Yumuşak hale gelene kadar makarnayı bir saat veya daha fazla pişirmişlerdir. Pişen makarnaları peynirle eşleştirip, çeşitlendirmişlerdir. 11. yüzyılda Paris'te, çok ince makarnaları tanımlamak için erişte terimi kullanılmaya başlanmıştır. 13. yüzyılda, makarna ilk kez çeşitli şekilleri tanımlamak için kullanılmıştır.
İtalya'da Makarna
Makarnanın kökenleri çeşitlilik gösterse de makarnanın şu anda bildiğimiz ve sevdiğimiz hale dönüşmesinin İtalya'da ortaçağ sonrası dönemde ortaya çıktığı herkes tarafından kabul edilmektedir. 18. yüzyılda makarna, İtalya'da yaygın olarak üretilmeye başlandı ve toplumun tüm sınıfları arasında yer alan ortak bir yemek haline dönüştü. Makarna üreticileri İtalya'nın her yerinde yumuşak buğday unundan, güneyde ve Sicilya'da da durum irmiğinden birçok makarna çeşidi yapmışlardır.
Makarnanın Popülerleşme Dönemi
Gün geçtikçe dünya genelinde makarna yayılmaya başladı. Hem soylu hem de yoksul kesim tarafından beğenildi. Makarna, etin kıt olduğu zamanlarda da toplumun enerji kaynağıydı. Yoksul kesim tarafından genellikle sade yenirdi. Fakat soylular makarnayı çok çeşitli malzemelerle pişirirlerdi.
17. ve 18. yüzyıllarda makarna, İtalyan olmayanlar tarafından da oldukça beğenilmeye ve zaman geçtikçe de popüler halde gelmeye başladı. 19. ve 20. yüzyıllarda, genellikle toplumun alt basamaklarından, yurtdışında daha iyi yaşamlar aramak için İtalya’yı terk edenlerle birlikte makarna dünyaya yayılmaya başladı.
20. yüzyılda makarna üretimini teknolojik olarak da gelişmeye başlamıştır. Teknolojik açıdan gelişen İtalya ise dünyaya makarna ihraç etmeye başlayarak makarnaya olan küresel tutku ateşlenmiş oldu. Türkiye'de ise ilk makarna fabrikası 1922 yılında İzmir'de kurulmuştur. Küçük bir fabrikayla başlayan makarna hikayesi günümüzde birçok büyük fabrikayla devam etmektedir. Bugün ise makarna, büyük küçük demeden hepimizin favori yemeği! Şu anda 300'den fazla makarna çeşidi bulunmaktadır. Makarnanın başkenti olarak bilinen İtalya’da ise yılda yaklaşık 1,4 milyon ton makarna tüketilmektedir.
Bir tarihi yolculuğun daha sonuna geldik. Sizce makarnanın gerçek kökeni neresi? Yorumlarınızı merakla bekliyoruz! Bir sonraki yolculuğumuzda görüşmek üzere :)
